Zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa nie zawsze będzie wystarczające do tego, aby doszło do skazania określonej osoby. Postępowanie przygotowawcze może w ogóle nie zostać wszczęte, jeśli organ ściągania uzna, że nie ma wystarczających podstaw, aby przypuszczać, że w ogóle doszło do jakiegokolwiek czynu zabronionego. Nawet wszczęte dochodzenie nie gwarantuje, że sprawa zostanie przekazana do sądu – wtedy jednak istnieje możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie o umorzeniu dochodzenia.
Rodzaje postępowania przygotowawczego
Kodeks postępowania karnego rozróżnia dwie formy postępowania przygotowawczego:
- dochodzenie – ma miejsce przy tzw. lekkich typach przestępstw i jest co do zasady przeprowadzane przez policję,
- śledztwo – pojawia się przy cięższych przestępstwach i należy do kompetencji prokuratury (ewentualnie innych upoważnionych do tego organów).
Każde postępowanie przygotowawcze może być umorzone. Jeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia umarza się śledztwo lub dochodzenie bez konieczności uprzedniego zaznajomienia z materiałami postępowania i jego zamknięcia.
Umarzając śledztwo lub dochodzenie na podstawie art. 322 Kodeksu postępowania karnego, jako przyczynę umorzenia można dodatkowo wskazać:
- niewykrycie sprawcy przestępstwa,
- okoliczność, że podejrzany nie popełnił zarzucanego mu przestępstwa,
- brak interesu społecznego w kontynuowaniu ścigania z urzędu albo w objęciu ściganiem z urzędu.
Do najczęstszych przyczyn umorzenia postępowania przygotowawczego należą brak wykrycia sprawcy lub brak znamion czynu zabronionego.
Zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia
Umorzenie dochodzenia nie oznacza definitywnego zakończenia całej sprawy. Przepisy pozwalają bowiem na zaskarżenie postanowienia w tym przedmiocie, pod warunkiem jednak, że będzie to dokonane w odpowiednim terminie i przez uprawnioną do tego osobę.
Prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o umorzeniu dochodzenia przysługuje:
- stronom,
- instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie,
- osobie, która nie jest pokrzywdzonym, a która złożyła zawiadomienie o określonym typie przestępstw, jeżeli postępowanie karne wszczęto w wyniku jej zawiadomienia, a wskutek tego przestępstwa doszło do naruszenia jej praw.
Jak napisać zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia?
Zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia jest pismem, które podlega konkretnym warunkom formalnym. Pismo wnosi się do sądu właściwego do rozpoznania danej sprawy w terminie 7 dni od chwili odebrania postanowienia w przedmiocie umorzenia dochodzenia.
Pamiętajmy jednak, że zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw wnosi się do prokuratora właściwego do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem. Jeśli prokurator uwzględni złożone zażalenie, samodzielnie przekaże je do właściwego sądu.
Omawiane zażalenie powinno zawierać w swej treści:
- określenie pokrzywdzonego, osoby podejrzanej, sygnatury sprawy oraz adresata pisma,
- wskazanie postanowienia, od którego wnoszone jest zażalenie (jakiej sprawy dotyczy, kto i kiedy wydał stosowne postanowienie),
- sformułowanie zaskarżenia danego postanowienia,
- przytoczenie zarzutów, które mają świadczyć o błędnym umorzeniu dochodzenia – w praktyce będą to okoliczności wymienione w art. 438 KPK,
- wniosek o uchylenie skarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia,
- uzasadnienie – im dokładniej opiszemy całą sprawę i nieprawidłowości organów ścigania, tym większa szansa, że złożone zażalenie zostanie uznane, a cała sprawa rozpoznana ponownie.
- podpis osoby uprawnionej do złożenia zażalenia.
Pamiętajmy, że omawiane zażalenie nie podlega opłacie sądowej, zaś w przypadku jego uwzględnienia nastąpi ponowne rozpoznanie sprawy.
Czy warto wnosić zażalenia na postanowienia o umorzeniu dochodzenia?
Pomyłki i błędy są rzeczą ludzką, dotyczy to także postępowań przygotowawczych. Jeśli sądzimy, że dochodzenie było źle przeprowadzone, a jego umorzenie nie powinno mieć miejsca, warto pomyśleć o zaskarżeniu wydanego postanowienia w tej sprawie. Ostatecznie takie zażalenie nie podlega opłacie, choć wymaga poświęcenia pewnej ilości czasu na jego przygotowanie.
Jeśli mamy wątpliwości co do jakości pracy policji lub prokuratury i chcemy odwołać się od postanowienia o umorzeniu dochodzenia, warto skorzystać wówczas z porady i pomocy doświadczonego prawnika. Przeanalizuje on całą sprawę i doradzi czy złożenie zażalenia w takim przypadku ma w ogóle sens.
Podstawa prawna:
- Art. 306, 322, 325e, 438, 465 KPK
