Kodeks karny zawiera sporą liczbę przepisów. Jedno przestępstwo nie zawsze jest wyrażone w ramach jednego artykułu. Czasami konkretny przepis może zawierać w sobie kilka rodzajów czynów zabronionych lub ich poszczególne podtypy. Jak jest w przypadku art. 286 Kodeksu karnego? Jakie przestępstwo zostało ulokowane w treści tego przepisu?
Oszustwo
Art. 286 Kodeksu karnego odnosi się do przestępstwa oszustwa. Zgodnie z jego treścią kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Paragraf 2 tego przepisu stanowi, że tej samej karze podlega, kto żąda korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Pamiętajmy także, że jeżeli omawiany czyn określony popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Kiedy dochodzi do oszustwa?
Aby mówić o oszustwie (chociażby w formie usiłowania), konieczne jest wykazanie, że sprawca miał zamiar jego popełnienia. Dodatkowo ustalenia faktyczne poczynione w sprawie muszą prowadzić do wniosku, że był to zamiar bezpośredni i kierunkowy.
Dla zaistnienia oszustwa nie jest konieczny w ogóle zamiar niespłacenia zaciągniętego zobowiązania, ale wystarczające jest przedłożenie fałszywych czy nierzetelnych dokumentów i oświadczeń, bez których dany kredyt, pożyczka czy dotacja nie zostałyby przyznane. Istotne jest bowiem udzielenie środków finansowych na podstawie nierzeczywistych danych w sytuacji, gdy w rzeczywistości zwrot tych środków był obarczony większym ryzykiem.
Istota zabronionego zachowania polegającego na penalizowanym w art. 286 § 1 KK oszustwie polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Celem działania sprawcy jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Sprawca, popełniając przestępstwo, może posłużyć się trzema alternatywnie wskazanymi w przepisie metodami: wprowadzeniem w błąd, wyzyskaniem błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Zachowanie sprawcy skierowane jest, z jednej strony na osobę, która dokonuje niekorzystnego rozporządzenia swoim lub cudzym mieniem, z drugiej strony – na mienie, które sprawca uzyskuje w wyniku rozporządzenia.
Wprowadzenie w błąd polega na tym, że sprawca swoimi podstępnymi zabiegami doprowadza osobę do mylnego wyobrażenia o rzeczywistym stanie rzeczy. Przestępstwo oszustwa obejmuje zachowanie przejawiające się złożonym zachowaniem sprawcy i pokrzywdzonego, którego istota sprowadza się do wzajemnej aktywności sprawcy i rozporządzającego mieniem. Wprowadzenie w błąd, wykonane w ramach czynu zabronionego z art. 286 § 1 KK, musi poprzedzać rozporządzenie mieniem dokonane przez pokrzywdzonego. Przestępstwo oszustwa popełnione zostaje w chwili dokonania niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego, przy czym rozporządzenie to musi być podjęte w następstwie wprowadzenia w błąd przez sprawcę i musi mieć na celu osiągnięcie przez niego korzyści majątkowej.
Przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 KK jest przestępstwem umyślnym, zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Jego znamiona podmiotowe znacznie wybiegają poza samo zachowanie się zewnętrzne sprawcy. Charakterystyczny dla strony podmiotowej tego przestępstwa zamiar bezpośredni powinien obejmować zarówno cel działania sprawcy, jak i sam sposób działania zmierzającego do zrealizowania tego celu. W płaszczyźnie woluntatywnej zamiar oszustwa musi przyjmować postać chęci skierowanej na zachowanie prowadzące do wywołania błędu, wyzyskania błędu lub wyzyskania niezdolności osoby rozporządzającej mieniem do należytego pojmowania przedsiębranego działania, chęci doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez osobę, w stosunku do której sprawca podejmuje działania wprowadzające w błąd, zaniechania poinformowania o pozostawaniu przez tę osobę w błędnym przekonaniu lub zachowania polegającego na wyzyskaniu jej niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania oraz chęci osiągnięcia przy pomocy obu opisanych wyżej zachowań korzyści majątkowej.
Kara za oszustwo
O surowości kary wymierzonej za przestępstwo oszustwa decyduje nie jej ilościowy wymiar, ale zakres wykorzystania sankcji karnej przewidzianej za dany typ przestępstwa. Przykładowo, kara 2 lat pozbawienia wolności, przy uwzględnieniu granic jej wymiaru od roku do 10 lat pozbawienia wolności, wobec poważnych okoliczności obciążających, wcale niekoniecznie będzie uznana za rażąco surową, nawet przy uwzględnieniu faktu orzeczenia obok niej kary grzywny, co w przypadku czynu oszustwa może mieć miejsce.
